Yaşanmış Uzay Kazaları

Merhaba Fakir Yazar Okurları;

Geçen yüzyılda insanlığın en büyük başarılarından biri, insanlı uzay uçuşunun keşfedilmesidir. Bir nesneyi Dünya’nın çevresinde yörüngesine başarıyla yerleştirmek en riskli işlerden birisidir. Küçük bir yanlış hesaplama maddi kayıplara hatta ölümlere sebep olabilir. Yine de bu risklere rağmen uzay çalışmalarından vazgeçmememiz gerekiyor. Geleceğe açılan kapı orada, göklerde duruyor. Şu ana kadar uzay çalışmalarında 121 kişi hayatını kaybetti. Bazıları eğitim esnasında hayatını kaybederken bazıları da mekiklerinin için hayatlarını kaybettiler.

İnsanlığın uzay uçuşu olaylı kazalar ve felaketlerle doludur. Mars‘ı kolonize etmeyi planladığımız bu zamanlarda bunların çoğunun var olma ihtimali hala var. Burada insanlık tarihinde uzay yolculuğu sırasında yaşadığı en kötü kazalardan bazılarına bakacağız.

Soyuz 1 Kazası

Tarihin ölümlü ilk uzay uçuşudur. İçerisinde kozmonot Vladimir Komarov‘un bulunduğu Soyuz 1’in uzaydayken önce güneş panelleri açılmadı. Komarov, altıncı yörünge dönüşüne kadar uzay aracını doğru pozisyona getirmeye çalışmışsa da başarılı olamamıştır. Sorunlar bir türlü bitmedi. Dünya etrafında 18 yörüngeyi tamamladıktan sonra Soyuz 1, dünyaya dönüş prosedürünü başlattı. 24 Nisan 1967’de iniş sırasında kapsülün ne ana paraşütü ne de yedek paraşütü açılmayınca Soyuz 1 yaklaşık 140 km hızla yere çakıldı. ABD ile Sovyetlerin uzay ve Ay’a ilk çıkabilen olma konusundaki yarışı da bu kazanın en önemli nedenlerinden biridir.

İddiaya göre Komarov son saniyelerinde, göz göre göre ölümüne sebep olan bütün Sovyet yetkililere küfrediyormuş: “Beni bu bozuk uzay aracının içine koydunuz, beni öldürdünüz” diye…

Soyuz 11

İlk defa insanlı bir uzay aracı bir uzay istasyonuna kenetlenmeyi başarmıştı. Soyuz 11 adlı uzay aracı Salyut 1 adlı uzay istasyonuna kenetlendiğinde tarihte bir ilk yaşanmıştı. Bundan önceki birçok girişim başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Soyuz 11, 30 Haziran 1971’de fırlatıldı. 7 Temmuzda Salyut 1 istasyonuna kenetlendi. 22 gün boyunca kozmonotlar birçok başarılı bilimsel çalışmalar yaptılar. O zamanlar 22 gün uzayda kalmak bir ilkti. Dönüş yolunda her şey yolunda gitmişti. Ama Soyuz 11 indiğinde herkes büyük bir şok yaşamıştı. Kurtarma ekibi mürettebatı ölü olarak bulmuştu. İniş sırasında havalandırmada bir sızıntı oluşmuş ve içerideki tüm hava boşalmıştı. Vladislav Volkov, Georgi Dobrovolski ve Viktor Patsayev boğularak hayatını kaybetti.

Columbia Uzay Mekiği Kazası

Uzay Mekiğinin geliştirilmesi yeniden kullanılabilir uzay aracı teknolojisinin oluşturulmasında önemli bir dönüm noktası olmuştur. Satürn V gibi geleneksel roket sistemlerinin aksine uzay mekikleri hem astronotları uzaya taşımak hem de onları tekrar Dünya’ya geri döndürmek için kullanılabilir. Ne yazık ki bu da felaketlere kesin çözüm olamadı. Columbia Uzay Mekiği, 1 Şubat 2003 tarihinde dünyaya geri dönüşü sırasında inişe 16 dakika kala atmosferde parçalanmıştır. Bu kaza 6’sı Amerikalı 1’i İsrailli 7 astronotun ölümüne neden olmuştur. Uzay Mekiği programında meydana gelen ikinci kazadır. Kazanın nedeni kalkış sırasında ana yakıt tankından kopan bir parçanın mekiğin sol kanadına verdiği zarar olarak gösterildi.

X-15 Uçuş 191

Yıllar boyunca NASA yüksek irtifalara ulaşabilmek için tasarlanmış birtakım deneysel uçaklar üzerinde testler yapmıştır. Bunlardan bir tanesi de çok sayıda yükseklik ve hız rekoru kıran bir hipersonik roketle çalışan X-15 uçaktı. Michael J. Adams tarafından kullanılan uçaklar önce rutin deneme uçuşları yapıyorlardı. Adams’ın X-15’i kontrol altına almaya yönelik tüm çabaları boşa çıktı ve uçak fırlatıldıktan 10 dakika 35 saniye sonra kaza yaptı. Elektrik sorunlarından dolayı oluşan kaza Michael J. Adams’ın ölümüyle sonuçlandı.

Gemini 9

NASA, insanlı uzay yolculuğu için komuta pilotu Elliot See ve pilot Charles Bassett’i mürettebat olarak seçti. Her iki pilot da 28 Şubat 1966’da Missouri’ye giderken hava koşullarının kötü olması nedeniyle gerçekleşen uçak kazasında hayatlarını kaybettiler. Ölen pilotların yerine uzaya yedek pilotlar Thomas P. Stafford ve Eugene Cernan giderek görevi başarıyla tamamladılar.

Apollo 13

Apollo 13 kazası aslında biraz beklenmedik bir kaza sayılabilir. Amerika daha önce Apollo araçlarıyla Ay’a gittiğinden Apollo 13’te de bir sorun çıkmayacağı düşünülüyordu. Apollo 13, 11 Nisan 1970’te James “Jim” Arthur Lovell, John L. Swigert ve Fred W. Haise mürettebatıyla uzaya fırlatıldı. Normalde her şey yolundaydı ve astronotlar Ay’a yaklaşmışlardı. Ama daha sonra astronotlar bir ses duyduklarını ve uzaya gaz sızdığını NASA’ya bildirdiler. Sonra da astronotlar oksijen ve elektrik seviyesinde azalma olduğunu yer kontrole bildirdiler. Sorunun oksijen tanklarından birinde meydana gelen bir patlama olduğu kesinleşmişti. Astronotlar kumanda modülünü terk edip ay modülüne geçtiler. NASA, ay modülünü sorunsuz bir şekilde geri döndürebilmek için hesaplamalar yapıyor ama sonuçlar hep olumsuz çıkıyordu. Astronotlar, ince ay modülündeki son güçle, kumanda modülüne yeniden akım sağladılar ve tekrar kumanda modülüne geçtiler. Bunu yapmaya mecburdular, çünkü sadece kumanda modülünün ısı kalkanı vardı. Sonunda 17 Nisan 1970’te fırlatılıştan 5 gün 22 saat 55 dakika sonra Pasifik Okyanusu’na indiler.

Soyuz 5

Soyuz 5, Sovyetler tarafından 15 Ocak 1969’da uzaya fırlatıldı. Soyuz 5’teki kozmonotlar Yevgeni Krunov ve Aleksey Yeliseyev 37 dakika süren bir uzay yürüyüşü yaparak Soyuz 4’e geçtiler ve bu araçla dünyaya döndüler. Dünya’ya dönerken Soyuz 5 kapsülü servis modülünden ayrılamadı. Atmosfere böyle giren araç baş üstü düşmeye başladı. Isı kalkanları arka tarafta kaldı. Ön taraf yüksek ısıya maruz kalıyordu. Neyse ki servis modülünü tutan bağlar da yüksek ısıyla yandı ve kurtulan iniş kapsülü derhal ısı kalkanını öne alacak şekilde doğrultusunu düzeltti. İnişte Volinov’u başka aksilikler de bekliyordu: Yere bir metre kala çalışarak inişi yumuşatması gereken roketler çalışmadı ve sert iniş nedeniyle kozmonotun dişi kırıldı. İniş yeri Ural Dağları’nda Orenburg bölgesindeydi ve dışarıda sıcaklık -38 °C idi. Volinov, kapsülden çıkarak ısınmak için bir çiftlik evi buluncaya kadar kilometrelerce yürüdü.

Apollo 12

Ay’a ikinci defa insanlı inişi gerçekleştiren uzay aracıdır. 14 Kasım 1969’da fırlatılmıştır. Uzay aracı fırlatmadan 36 saniye sonra yıldırım çarpmasına mağruz kalmıştır. 52 saniye sonra da ikinci bir yıldırım çarpmıştır. Yıldırım çarpmaları sonucu 4 sıcaklık sensörü bozulmuştur. Şans eseri yakıt hücresi gücü birkaç dakika sonra düzelmiştir ve astronotlar Ay’a gitmeden önce her şeyin düzgün çalışıp çalışmadığından emin olmuşlardır.

Soyuz 18-1

Sovyetler tarafından 5  Nisan 1975’te uzaya fırlatıldı. Arızadan dolayı henüz yörüngeye ulaşamadan düştü. Acil iniş sisteminin sorunsuz çalışması sayesinde kozmonotlar Vasili Lazarev ve Oleg Makarov kazadan yara almadan kurtuldular. Bu olay 5 Nisan Anomalisi olarak da kayıtlara geçmiştir.

Apollo-Soyuz Test Projesi

Uzay uçuşu tehlikeli bir iştir. Küçük bir sorun tüm görevi ve mürettebatın hayatını tehlikeye atabilir. Apollo Soyuz Test Projesi, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasında ilk uzay işbirliği olan deneysel bir görevdi. Bu uçuşun amacı, bir Soyuz 19 uzay aracı ile bir Apollo Komuta / Hizmet modülünü yerleştirmekti. Apollo’nun inişi sırasında az kalsın bir felaket yaşanıyordu. Bir hata sonucu, iniş sırasında Apollo’nun otomatik doğrultu düzeltme sistemi açık kalmıştı. Paraşütler açıldığında kapsül şiddetle sallandı ve buna otomatik tepki veren doğrultu düzeltme motorları hızla çalışmaya başladı. Bu sırada kapsül çoktan atmosfere girmiş olduğundan, hava sübapları açıktı ve roket gazları kapsüle dolmaya başladı. Astronotlar roketleri kapatana kadar içeri çok miktarda gaz ve duman girdi. Astronotlar iniş yapana kadar boğulmak üzere olsalar da ciddi bir zarar görmediler.

Mir Uzay İstasyonu

Mir, 1986’da Sovyetler tarafından başlatılan ve daha sonra 2001 yılına kadar kullanılan uzay istasyonudur. Görev süresi bitince atmosferde yanması sağlanmıştır. Daha sonra yerini Uluslararası Uzay İstasyonu almıştır. 25 Haziran 1997’de Progress M-34 yük kargosunun uzay istasyonunun Spektr modülüyle çarpışmasının sonucunda ciddi bir kaza ortaya çıktı. Bu, elektrik üretimi için kullanılan güneş panellerinin ciddi şekilde hasar almasına neden oldu ve Spektr modülünde bir delik açıldı. Mir’in basıncı hızla düştü. Şans eseri, istasyonda bulunan mürettebat zarar görmedi.

Apollo 1

Bu olay uzayda gerçekleşmedi. Apollo 1, NASA’nın Apollo programının ilk görevli göreviydi ve düşük Dünya yörüngesindeki Apollo Komuta / Hizmet Modülünü test etmesi gerekiyordu. 27 Nisan 1967’deki prova testi esnasında çıkan bir kabin yangını 3 astronotun da ölümüyle sonuçlandı. Çok yanıcı naylon malzeme ve oksijen açısından zengin bir atmosfer nedeniyle yangın hızla yayıldı. Oksijen hızla tükendi. Talihsiz bir olaydı ancak gelecekte astronotlar için daha iyi güvenlik sistemlerinin geliştirilmesini sağladı.

Saygılar.
Fakir Yazar Kürşat.